ରସକଲ୍ଲୋଳ/କର୍ଣ୍ଣ ମନ ଦେଇ ଶ୍ରଦ୍ଧାବନ୍ତ ହୋଇ

ରସକଲ୍ଲୋଳ ଲେଖକ/କବି: ଦୀନକୃଷ୍ଣ ଦାସ
କର୍ଣ୍ଣ ମନ ଦେଇ ଶ୍ରଦ୍ଧାବନ୍ତ ହୋଇ



ଷଷ୍ଠ ଛାନ୍ଦ
ରାଗ - କୌଶିକ

କର୍ଣ୍ଣ ମନ ଦେଇ ଶ୍ରଦ୍ଧାବନ୍ତ ହୋଇ ଶୁଣ ଜନେ କୃଷ୍ଣଚରିତ
କଳାକର କରେ ଅନ୍ଧାର ପରାୟେ ନାଶ ଯାଉ ସର୍ବ ଦୁରିତ ।
              କଞ୍ଜନୟନ, ଅଞ୍ଜନବରନ କେଶବ
କାମପାଳ ସଙ୍ଗେ, ଘେନି ନାନା ରଙ୍ଗେ କରନ୍ତି ବାଳଲୀଳା ଭାବ । ୧ ।


କେତେବେଳେ ବଳେ ଗୋପସୁତ ମେଳେ ନବନୀତ ଘେନି ପଳାନ୍ତି
କେତେବେଳେ ଗୃହକର୍ମରୁ ବିଗ୍ରହ କରି ଜନନୀଙ୍କି ଚଳାନ୍ତି
           କେତେବେଳେ ସେ, କୋଳିକି ଗୋଳି କରି ରାଗେ
କେତେବେଳେ କାନ୍ଦ କଣ୍ଠେ କଣ୍ଠ ଛନ୍ଦ କାଖାରେ ବସନ୍ତି ସରାଗେ । ୨ ।


କେତେବେଳେ ନନ୍ଦକାନ୍ଧେ ବସି ଚାନ୍ଦ ମାଗନ୍ତି ରଜନୀ ସମୟେ
କରି ମନ ତୋଷ ଜହ୍ନମାମୁଁ ଆସ ଆସ ବୋଲନ୍ତି ନନ୍ଦରାୟେ ।
           କେତେବେଳେ ସେ, କଉତୁକେ ହୋଇ ଉତ୍ସାହା
କାମିକାମଦୁହା ଗୋଧନ ସୋରେହାଁ ହୋଇ ଶିଖାନ୍ତି ଗାଈଦୁହାଁ । ୩ ।


କମଳ-ନୟନ ନୟନମଣ୍ଡନ କ୍ରମେ ପାରିଲେ ବତ୍ସା ରଖି
କଳାକରମୁଖୀ ଗୋପୀମାନେ ଦେଖି ମନେ ହୋଅନ୍ତି ମହାସୁଖୀ ।
              କଉଁ ଗୋପିକା, କାରୁଣ ରସକୁ ବହଇ
କୃଷ୍ଣସ୍ନେହ ଘେନି ଯଶୋଦାଙ୍କୁ ମାନୀ ହୋଇ ସଖି ଆଗେ କହଇ । ୪ ।


କଉଁ ସୁଖ ନାହିଁ ନନ୍ଦଘରେ ଏହି ପୁଅ ଯାଏ ବୃନ୍ଦାବନକୁ
କରୁଣାହୃଦୟ ନୁହନ୍ତି ନିର୍ଦ୍ଦୟ ଧିକ ଏହାଙ୍କର ଧନକୁ ।
              କଉଁ ବିଧାତା, କଲା ଏମନ୍ତ ଅବିଚାର
କୋଟି ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଯାହା ସେବାକୁ ଉତ୍ସାହା ସେ କରେ ବନକୁ ସଞ୍ଚାର । ୫ ।


କମଳଚରଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅରୁଣ କେତେ ଲକ୍ଷଣ ଅଛି ଦେଖ
କେମନ୍ତ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ନକ୍ଷତ୍ରମଣ୍ଡଳ ପରାୟେ ତାରତର ନଖ ।
              କଉଁ ଉପମା, କରି ଜାନୁ ଜଙ୍ଘ ଶୋଭାକୁ
କରି-କଲଭର କରକୁ ଧିକ୍କାର ଶିଶୁ ମରକତ-ରମ୍ଭାକୁ । ୬ ।

କେମନ୍ତ ମଧ୍ୟମ ଅତି ମନୋରମ ଦିଶେ ବିପୁଳ ବକ୍ଷସ୍ଥଳ
କୁବଳୟମାଳେ କୋକନଦ ଝୁମ୍ପା ପ୍ରାୟେ ଶୋଭା ବାହୁଯୁଗଳ ।
             କଥନୀୟ ତ, ନୋହଇ କଣ୍ଠ, କର୍ଣ୍ଣ, ନାସା
କବି କବି ହୋଇ କହିବି ବୋଇଲେ ମୁଖରୁ ନ ଆସିବ ଭାଷା । ୭ ।

କଳଙ୍କରହିତ କଳାକରଜିତ ଶ୍ରୀମୁଖ ସୁଖ-ନିକେତନ
କେତେ କାଳ ବିହି କଉତୁକ ବହି ଗଢିଲା ଏ ରୂପରତନ ।
              କରିଥାନ୍ତା କି, ଦଇବ ଏ ପୁଅ ଆମ୍ଭର
କରନ୍ତାଇଁ ଇଷ୍ଟଦେବତାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବସାଇ ପଲଙ୍କ ଉପରେ । ୮ ।


କେମନ୍ତ ସୁନ୍ଦର କଳା କଳେବର କେମନ୍ତ ସୁରଙ୍ଗ ଅଧର
କେମନ୍ତ ନୟନ କଟାକ୍ଷର ଧନ୍ୟ ଲଲାଟପାଟୀ ମନୋହର ।
              କେମନ୍ତ ମନ୍ଦ, ହସ କହିବା ଚତୁରତା
କେମନ୍ତ ପ୍ରକାରେ ନାଚଇ ସଧୀରେ କାମଧନୁଜିତା ଭ୍ରୂଲତା । ୯ ।


କମଳସମ୍ଭବ ଭବ ଆଦି ଦେବ ସ୍ତୁତି ଯାହାକୁ ତୁଚ୍ଛ ମାତ୍ର
କମଳୀ ଧବଳୀ ନାଳୀ କୁଞ୍ଜଗଳୀ ଗାଈ ଡାକିବାକୁ ସେ ପାତ୍ର ।
             କାଳବଳ ୟେ, କାହାରି ଆୟତ୍ତ ନୋହଇ
କେମନ୍ତ ନୋହିଲେ ଶ୍ରୀବନ୍ତ ହୋଇଲେ କନ୍ଧେ ପଶୁରଜ୍ଜୁ ଦହଇ । ୧୦ ।


କେ ବୋଲଇ ବଡ଼ ହେଲେ ହେଁ, ଗଉଡ଼-ଘରେ ପଡିଲେ ଯେତେବେଳୁ
କଠାଉ ଦଉଡି ଶିକା ଭାର ବାଡି ଆସ୍ଥା ହେଲାଣି ତେତେ ବେଳୁଁ ।
              କାହୁଁ ଖାଇବେ, ନ ରଖିବେ ଯେବେ ଗୋଧନ
କେ ବୋଲେ ଯେ ଯାହା ଜୀବିକା ସେ ତାହା ନ କଲେ କେହି ଯିବ।ଦିନ । ୧୧ ।


କମଳନୟନ ବନକୁ ଗମନ କରନ୍ତେ ପଡେ ଏହି କଥା
କେ ହୋଏ ହରଷ, କେ ହୋଏ ବିରସ, କେ ଲଭେ ମନେ ମହାବ୍ୟଥା ।
              କାମପାଳଙ୍କୁ, କେଶବ ଘେନି ସଙ୍ଗତରେ,
କଉତୁକେ ବତ୍ସା ରଖୁଁ ରଖୁଁ ବତ୍ସାସୁରକୁ ମାଇଲେ ବୃକ୍ଷରେ । ୧୨ ।


କେତେ ଦିନେ ହରି ବକ ଥଣ୍ଟ ଚିରି କାଳସଦନ ଦେଖାଇଲେ
କରି ଗୋପସୁତମାନଙ୍କୁ ଚକିତ ବିଚିତ୍ର ମନେ ରଖାଇଲେ ।
              କ୍ରମେ ବିନାଶ, କଲେ ସେ ଅର୍ଘା ଅସୁରକୁ
କଳୁଷ ପକାଇ ସୁରପୁରେ ଯାଇଁ ସମାନ ହୋଇଲା ସୁରକୁ । ୧୩ ।

କଳା ଗୋରୀ ବେନି ଭାଇ ବଡ଼ ଦାନୀ ଧାର୍ମିକ ବିବେକ ସୁଶୀଳ
କାଳକୁ କବଳ କରିଦେଲେ ତାଳ ପରାଏ ତାଳବନ-ପାଳ
              କରି ଅସୁର, କୁଳକୁ ନିର୍ମୂଳ କେଶବ
କୁଞ୍ଜକାନନରେ ବରଜ ସଙ୍ଗରେ କରନ୍ତି ନାନାରୂପେ ଭାବ । ୧୪ ।

କେ କେକୀ ପରାୟେ ନାଚି ନାଚି ଯାଏ କେ ବକ ପରାୟେ ବସନ୍ତି
କେ ଭୃଙ୍ଗ ଝଙ୍କାର ଶୁଣି ଅହଙ୍କାର କରି ହୁଙ୍କାର ବିସ୍ତାରନ୍ତି ।
              କେ କୀଶଶିଶୁ, ମାନଙ୍କୁ ଗୋଡାଇ ଧରନ୍ତି
କେ କାହା କରେ କର ମାରି ଖରେ ପଳାଇ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରନ୍ତି । ୧୫ ।


କେତେବେଳେ ବାହୁଯୁଦ୍ଧ କରି କେହୁ ଭାବେ ହୋଅନ୍ତି ଧରାଧରି
କେତେବେଳେ ଫଳ ସମରେ ଚଞ୍ଚଳ କେତେ ବେଳେ ଆଖି ବୁଜାଳି ।
              କେତେବେଳରେ, କୃଷ୍ଣ ହୋଅନ୍ତି ନରପତି
କରେ ଫୁଲଛତି ଧରି ସଖାପନ୍ତି ମଣିମା ମଣିମା ବୋଲନ୍ତି । ୧୬ ।


କଉତୁକେ ଖେଳ ଖେଳୁଁ ଖେଳୁଁ ଖେଳୁଁ ବଳଦେବଙ୍କୁ ନିଅନ୍ତେ ପ୍ରଲମ୍ଵ
କି କି କରି ଜାଣି ଭାଙ୍ଗି ତାର ଆଣି ପରାଣ କଲେ ଅବଲମ୍ଵ ।
              କୁଞ୍ଜବିହାରୀ, ପୁଣି ଅଦ୍ଭୁତ କଥା କଲେ
କରାଳୁଁ କରାଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରବଳ ମହା ଦାବାନଳ ପିଇଲେ । ୧୭ ।


କୁଶକେତୁ ମନ ଭ୍ରମାଇଲେ ବନ ଭୋଜନ ବତ୍ସାହରଣରେ
କଲେ ଅତି ଖର୍ବ ଦେବରାଜ-ଗର୍ବ ଗୋମତ-ଗିରିଧାରଣ ।
              କରି ଉଶ୍ଵାସ, ଜଞ୍ଜାଳଜାଳ ନନ୍ଦବାଳ
କଉତୁକେ ବନ ବିହରି ଗୋଧନ ରଖନ୍ତି ଘେନି କାମପାଳ । ୧୮ ।


କୁମୁଦ ପ୍ରମୋଦ କମଳଙ୍କ ନିଦ ସମୟେ ଗୋପକୁ ଆସନ୍ତି
କମନୀୟବେଶ ଧରି ପୀତବାସ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଦିଶନ୍ତି ।
              କେକିକଳାପ, କଳାପେ ରଞ୍ଚିତ ମୁକୁଟ
କାଦମ୍ଵିନୀ-କାଳେ କଳାମେଘ କୋଳେ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ଯେହ୍ନେ ପ୍ରକଟ । ୧୯ ।


କଳାକର ଅର୍ଦ୍ଧ କପାଳରେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ କସ୍ତୂରୀତିଳକ ବିରାଜେ
କାମିନୀଙ୍କି କାମ କରବାଳ ସମ ଚାହିଁଲେ ମର୍ମଦେଶେ ବାଜେ ।
              କପାଳପଟ, ତଟେ ଗୁଞ୍ଜରା ମୁଣ୍ଡମାଳି
କିବା ଅରବିନ୍ଦ ପାଶେ ଅଳିବୃନ୍ଦ ରହେ ଅଙ୍ଗକୁ ଅଙ୍ଗ ଝରି । ୨୦ ।

କର୍ଣ୍ଣେ କମନୀୟ ମହାମଣିମୟ ମକରକୁଣ୍ଡଳ ଚଳନ୍ତି
କମଳ ଉଭୟପାଶେ ସୁଖୋଦୟ ଯୁଗଳ ମିତ୍ର କି ଖେଳନ୍ତି ।
              କାବ୍ୟ ତାରରୁଁ, ତାର-ମୋତି ନାସେ ଲୁଲଇ
କରିବାରୁ ସଙ୍ଗ ଅଧର ସୁରଙ୍ଗ ଲୋହିତ ଅଙ୍ଗକୁ ବଳଇ । ୨୧ ।


କଣ୍ଠେ ତାର ହାର କାଳିନ୍ଦୀବିହାର କରେ କି ରାଜହଂସପନ୍ତି
କାଳିକାକୋଳରେ ନାଦରହିତରେ ବଳାକାବଳିକି ଚଳନ୍ତି ।
              କଟିତଟରେ, ପରିଧାନ ପୀତବସନ
କନକ କିଙ୍କିଣୀ ଶ୍ରେଣୀ ତହିଁ ପୁଣି କରନ୍ତି ମଧୁର ନିଃସ୍ଵନ । ୨୨ ।


କରେ ସୁବଳୟ ଫୁଲ କୁବଳୟ ଅଙ୍ଗେ ମଣ୍ଡିତ ଗୋରୁଧୂଳି
କଦମ୍ଵ କୁସୁମ ଶୋଭାକୁ ସୁଷମ ଦିଶଇ ରଙ୍ଗ ଜାମୁଡାଳି ।
              କନ୍ଧେ ଉତ୍ତରୀ–ଛନ୍ଦେ ବନମାଳା ଲମ୍ଵିତ
କୁସୁମରସରେ ମାତି ମଧୁକରେ ମହାସୁଖଭରେ ଚୁମ୍ଵିତ । ୨୩ ।


କେ ବେଣୁ ଶୃଙ୍ଗରେ ବିବିଧ ରଙ୍ଗରେ ଗୀତ ଶବଦମାନ କରେ
କେ କାହାକୁ ବଳି ପତର କାହାଳୀ ବଜାଇ ମହା ମନୋହରେ ।
              କଉତୁକେ କେ, କରେ କରତାଳି ବଜାଇ
କରେ କେ ଗଉଡ଼ନାଟ କେ ଗଉଡ଼ଗୀତ ଆନନ୍ଦମନେ ଗାଇ । ୨୪ ।

କରି ଅଗ୍ରସର ସୁରଭିନିକର ପଛେ ବିଜେ ଯଦୁଚନ୍ଦ୍ରମା
କରି ଏହି ଲୟେ ବରଜତନୟେ ଗ୍ରହଗଣ ପ୍ରାୟେ ଉପମା ।
              କଳାନିଧାନୀ, ଗୋପିକା ତୃଷିତ ଚକୋରୀ
କରନ୍ତି ନୟନଚଞ୍ଚୂ-ଦ୍ଵାରେ ପାନ ଶୋଭା-ଅମୃତ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି । ୨୫ ।



କେ ଡାକେ ଧବଳୀ, କମଳୀ, ଚଞ୍ଚଳୀ, କେ ଡାକେ ନୀଳୀ, ପରିମଳୀ
କେ ବୋଲଇ ହଂସୀ, କେ ବୋଲଇ ବଂଶୀ ପ୍ରିୟ ବଉଳୀ, କୁଞ୍ଜଗଳୀ ।
              କେତେ ପ୍ରକାରେ, ଡାକେ କେ କେତେ ନାମ ଧରି
କେ କହିବ ଶୋଭା ଜନ-ମନଲୋଭା ଯେମନ୍ତ ସମୁଦ୍ର-ଲହରୀ । ୨୬ ।


କାମ-ଶାଣବାଣ ପରାୟେ ଅରୁଣ କଟାକ୍ଷ ପଡେ ବେନି ପାଶେ
କି ସବ୍ୟସାଚିତ୍ଵ ସାଧୁଅଛି ଚିତ୍ତଜାତ ଜଗତଜୟ ଆଶେ ?
              କହି ନୋହଇ, ମଧୁର ମୃଦୁ ମନ୍ଦ ହାସ ।
କାମିନୀ ମୋହିବା କେତେ କଥା ଅବା କାମ ଦେଖିଲେ ହେବ ଦାସ । ୨୭ ।


କଉଁ ଗୋପୀ ଦେଖି ଧଇର୍ଯ୍ୟ ନ ରଖି କରେ ମଧୁର ଅଙ୍ଗଭଙ୍ଗ
କର୍ଣ୍ଣ-କଣ୍ଡୂଛଳେ କରି ଟେକି ହେଳେ ବଶ କରଇ ଶିରୀରଙ୍ଗ ।
              କଉଁ ଯୁବତୀ, କରଇ କରିବରଗତି
କୁଚରୁ ଅଞ୍ଚଳ ଖସାଇ ଚଞ୍ଚଳ କରଇ ଯଦୁପତି-ମତି । ୨୮ ।

କଉଁ ଗୋପୀ ବିଷ ସମ କରି ବେଶ ପ୍ରବେଶ କୃଷ୍ଣ ଦର୍ଶନକୁ
କମଳ-କୁମାର-କୁମାର-କୁମାର-ଯାନକୁ[୧] ଦେଇ ପ୍ରସନ୍ନକୁ ।
              କଉଁ ଗୋପିକା, ଜାନୁ କଦଳୀ-ବୃକ୍ଷରୂପି
କନକକଳଶ କମନୀୟବେଶ କୁଚ ମଙ୍ଗଳସ୍ତମ୍ଭ ସ୍ଥାପି । ୨୯ ।


କରିଛି ଧବଳ ଗନ୍ଧସାର ଛଳ ଆସେ ବେଢାଇ ପୀତବାସ
କୁବଳୟ ଫୁଲ ଆସନ ମଣ୍ଡଳ ପତ୍ରାବଳି-ପତ୍ରବିଶେଷ ।
              କରୁଅଛି ସେ, ମନ୍ଦହାସରେ ପୁଷ୍ପବୃଷ୍ଟି
କାନ୍ତିରେ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଶ୍ରୀମୁଖ-ମଣ୍ଡଳ ଦର୍ପଣ ନେତ୍ରେ ଜୀବପ୍ରୋଷ୍ଠୀ । ୩୦ ।


କହି କେ ପାରିବ ସେ କାଳ ଉତ୍ସବ ଯେତେ ହାବ ଭାବ ବିଭାବ
କଟାକ୍ଷେ କଟାକ୍ଷ ଭେଟରେ ପ୍ରତକ୍ଷ ହୋଉଛି ଯହିଁ ମନୋଭବ
              କଉଁ ଗୋପିକା, କୁଚ ଶ୍ରୀଫଳ ଘେନି କରି
କଲା ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଆଝୁଁ ମୋର ପ୍ରାଣନାଥ ତୁମ୍ଭେ ହେ ବେଣୁଧାରୀ । ୩୧ ।


କେ ବାହୁଯୁଗଳ କରି ଫୁଲମାଳ ମାନସିକେ କଲା ବରଣ
କେ ମନ-ବଚନ-କର୍ତ୍ତବ୍ୟରେ ଲୀନ କରି କୃଷ୍ଣେ ହେଲା ଶରଣ ।
              କେତେ କହିବି, ଜଣ ଜଣକେ ଏହି ରୂପେ
କଲେ ସ୍ଵୟମ୍ବର ହରିତ-ଅମ୍ଵର ଅନଙ୍ଗ ଦେଇ ଫୁଲଚାପେ । ୩୨ ।

କାମ ଏକାଦଶ ଠାରୁ ପ୍ରତିଆଶା ରହିଲା ନବମ[୨] ସରିକି
କେ କେତେହେଁ ଭୋଗ କରିବାକୁ ଯୋଗ ଅଛି ତାହା କହିପାରି କି ।
              କହି ବିସ୍ମିଲେ, ହେବ ଏ ଲୂତାସୁତା ପ୍ରାୟେ
କହୁଁ ଯାହା ଶେଷ ନ କରିବେ ଲେଶ କଳ୍ପାନ୍ତେ ନେତ୍ର-କର୍ଣ୍ଣରାୟେ । ୩୩ ।


କରୁଣା କଟାକ୍ଷ କଟାକ୍ଷେ ଅଲକ୍ଷ ଘେନାଘେନି ଭାବ ଦେଖାଇ
କଳାକର କରେ କୁମୁଦିନୀ କରେ ଯେସନ ହଂସକୁ[୩] ରଖାଇ ।
              କଉତୁକରେ, ପୁରରେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ
କର୍ମମାନ ସାରି କାମପାଳ ହରି ମଣୋହି ବଢାଇ ଶୋଇଲେ । ୩୪ ।

କଳାପୀକଳାପ-କଳାପେ କଳାପ କମନୀୟବେଶ ଯାହାର
କରି ଅଘାଶିରେ ଅବିଧି ଦୁଆରେ ଗୋପସୁତ କଲେ ବାହାର ।
              କଉତୁକରେ, ଅତିଶୟ ମନ ହରଷେ
କଲା ତାଙ୍କୁ ଦୀନକୃଷ୍ଣ ଦରଶନ କପାଟଫିଟା ଅବକାଶେ । ୩୫ ।


[୧] କମଳ-କୁମାର - ବ୍ରହ୍ମା, ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ କୁମାର - ନାରଦ, ନାରଦଙ୍କ ଯାନ ଅର୍ଥାତ୍ ମନକୁ ପ୍ରସନ୍ନ କରିଲେ ।

[୨] କାମପୀଡିତ (କନ୍ଦର୍ପ) ର ଦଶ ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥା ବା ଦଶା - ଲାଳସା, ଉଦ୍'ବେଗ, ଜାଗର୍ଯ୍ୟା, ତାନବ, ଜଡିମା, ବୈରାଗ୍ଯ, ବ୍ୟାଧି, ଉନ୍ମାଦ, ମୋହ ଓ ମୃତ୍ୟୁ । କବିମାନେ ଦଶମ ଦଶା ବର୍ଣ୍ଣନା କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

[୩] କଳାକର-କରେ ଅର୍ଥାତ୍, ଚନ୍ଦ୍ର କିରଣରେ କଇଁ ଫୁଟେ । 'କୁମୁଦିନୀ ହସ୍ତରେ ହଂସକୁ ଯେସନ' ଅର୍ଥାତ୍, କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ପ୍ରସନ୍ନମନା ଗୋପୀମାନେ । ସେମାନଙ୍କ ଠାରେ ହଂସକୁ - ସୂର୍ଯ୍ୟକୁ ଅର୍ଥାତ୍, ଅନୁରାଗ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଜନିତ ଚନ୍ଦ୍ରିକାରେ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ କୁମୁଦିନୀ ଓ ସେଥିରେ ପ୍ରେମରୂପକ ହଂସପକ୍ଷୀକୁ ରଖାଇବା ।